In 1413 kreeg Haarlem het monopolie op de lepraschouw. Wie in Holland, Zeeland en andere gewesten werd verdacht van lepra, moest zich hier laten ‘schouwen’. Het Loopershuys van Haarlem, het keuringsstation voor melaatsen, stamt uit 1514 en bevind zich direct achter de Sint-Jacobskapel (ca. 1319-1477).
Wie ‘vuil’ werd bevonden kreeg vanuit het Loopershuys een leprozenklepper en een certificaat, een zogenaamde vuilbrief. Deze vuilbrief bleef vier jaar geldig, waarna je opnieuw aan een keuring werd onderworpen. Het diagnosticeren van lepra was echter allesbehalve afgebakend; allerhande andere huidziektes vielen onder het brede begrip lepra.
In 1559 werd een apart onderkomen gebouwd voor deze reizende lepraverdachten, ook wel ‘lopers’ genoemd. Daar konden de lopers in afwachting van de keuring een paar dagen logeren. Gedurende hun verblijf was het hen verboden in contact te komen met de vaste bewoners van het complex. Ze gingen naar binnen via een poort in de oostmuur en mochten niet verder het terrein op.
Na de keuring kregen de erkende leprozen dus een vuilbrief en een klepper. Zij moesten vervolgens direct terugreizen naar de stad van herkomst om daar in een leprozerie te gaan wonen. De vuilbrief garandeerde het recht op een plekje in de lokale leprozerie en gaf de persoon in kwestie het recht om te bedelen. Dit ‘bedelrecht’ was een gewild recht en zorgde er zodoende voor dat er regelmatig met de vuilbrieven werd gesjoemeld. Bleek bij de keuring dat de persoon in kwestie geen lepra had, dan kreeg deze een certificaat mee waarmee hij weer terug naar zijn eigen woonplaats kon keren.
De Leprozenzaal van de stad Haarlem bevond zich op steenworp afstand van het Loopershuys.
