De heilige Dymphna van Geel

De Dag van het Gezin is een internationale gedenkdag die jaarlijks op 15 mei plaatsvindt, sinds 1993 in het leven geroepen door de Verenigde Naties. Maar op diezelfde datum vindt er in het Belgische dorpje Geel ook een eeuwenoude traditie plaats. Zorg en gezin versmelten, tijdens het naamfeest van de heilige Dymphna van Geel, heilige uit de zevende eeuw en sinds jaar en dag beschermheilige van krankzinnigen.

Heiligen

Al sinds de late middeleeuwen trekken pelgrims met psychische problemen naar het Belgische plaatsje Geel om bij de tombe Dymphna van Geel om genezing te smeken of boete te doen. Want voor elk soort leed, ook psychisch, kon vroeger een heilige worden aangeroepen die een goed woordje voor je kon doen bij God. Dymphna werd aangeroepen tegen krankzinnigheid, toevallen, duivelse bezetenheid en slaapwandelen, de heilige Cornelius tegen koortsstuipen of vallende ziekte en de heilige Antonius wanneer je na het eten van vergiftigd graan begon te hallucineren.

Wie was de heilige Dymphna?

Afgaande op hagiografieën, voor het eerst opgetekend rond 1200 (ruim 400 jaar nadat de heilige Dymphna zou hebben geleefd), was Dymphna de dochter van een Ierse heidenkoning en een christengelovige koningin.

Vlak na de geboorte van Dymphna stierf haar moeder en werd haar opvoeding aan christelijke voogden overgedragen. Onder hun toezicht liet Dymphna zich, zonder medeweten van haar heidense vader, door de priester Gerebern dopen en zwoer daarbij een gelofte van kuis- en maagdelijkheid.

De vader van Dymfna was intussen driftig op zoek naar een waardige vervanger voor zijn overleden vrouw. De enige die qua schoonheid en karakter bij haar in de buurt kwam, was zijn bloedeigen dochter Dymphna. Terwijl haar vader aandrong op een huwelijk, zag Dymphna (haar gelofte van kuisheid in het achterhoofd) geen andere mogelijkheid dan Ierland samen met priester Gerebern te ontvluchten en zich verstopt te houden in de Belgische Kempen.

Toch wist haar fanatieke vader hen na een lange zoektocht te vinden. Hij vermoordde de priester en na herhaaldelijk aandringen op een huwelijk, sloeg hij in een blinde vlaag van woede ook zijn eigen dochter met één houw van zijn zwaard dood.

De legende vertelt verder dat dit alles zich zou hebben afgespeeld in de tweede helft van de 7e eeuw in de omgeving van Geel en dat de Ierse koning na de moord niet ongestraft bleef: hij werd krankzinnig van verdriet, van eenzaamheid en wroeging.

Toevluchtsoort

In het verlengde van deze legende is er in Geel een lange traditie ontstaan van gezinsverpleging van krankzinnigen. In de 13e eeuw werden haar relieken naar de kerk van Geel overgebracht. Daar werd een tegel met haar naam bewaard die ter genezing om de hals van krankzinnigen werd gehangen. Daarnaast zorgen dorpsbewoners in Geel al sinds de middeleeuwen voor geesteszieken door ze op te nemen in het gezin en aan het arbeidsproces te laten deelnemen, met de heilige als schutspatrones. Daarbij vindt er iedere vijf jaar een grote omgang plaats: de Dymphnaprocessie.

Nog altijd is Geel een belangrijk toevluchtsoord voor mensen met psychische problemen en nog altijd nemen inwoners van Geel ze in huis op. Het vaandel van de Heilge Dymphna komt uit 1935, naar het ontwerp van de Nederlandse kunstschilder en glas-in-loodontwerper (glazenier) Henk Asperslagh (Den Haag, 20 juni 1906 – Voorburg, 18 juni 1964).