Pandora poster: Ooit 'n normaal mens ontmoet?

Tussen 1973 en 1974 ontwikkelt Stichting Pandora enkele affiches met betrekking tot de psychiatrie, waarin de vraag rondom normaliteit centraal staat. Vooral de op spiegelpapier gedrukte posters en stickers met de uit Simon Carmiggelts Kronkels ontleende slagzin ‘Ooit ’n normaal mens ontmoet?… En beviel ‘t?’ werden een ware hit.

Met deze nieuw campagne werd bewust afstand gedaan van de oude affiches met de slagzin ‘Waarom “gek”? Omdat ie anders is?’. Deze tekst zou namelijk impliceren dat er inderdaad een meetbaar ijkpunt van normaliteit zou bestaan, waaraan de mate van ‘anders-zijn’ objectief getoetst zou kunnen worden.

Zo gaat Stichting Pandora als één van de eersten zichtbaar de strijd aan met het taboe dat op hen rust. Door middel van mediacampagnes met verhalen van mensen met psychische en/of psychiatrische problemen wijst Pandora de samenleving op vooroordelen. En met effect, ruim 50 jaar later kunnen veel mensen zich de campagne nog herinneren. Stichting Pandora zette zich tot 2010 in om de (rechts)positie te verbeteren en was daarbij de eerste organisatie die begon met het geven van voorlichtingen aan instellingen, scholen en bedrijven door (ex)psychiatrische patiënten zelf.

Grafisch ontwerper Frans van der Aa (1939) werkte bij studio HBM op de Leliegracht in Amsterdam aan de bekende campagne en kwam met het idee om de quote van Carmiggelt op zilver te drukken. Op deze manier werd het affiche een spiegel, waardoor je je impliciet zelf afvraagt: ben ik zelf eigenlijk wel helemaal lekker? Het drukken van het affiche werd overigens een martelgang voor de drukker, herinnert Van der Aa: “De witte drukinkt pakte niet op het zilver, de letters vielen er telkens af”.

Stichting Pandora zet zich later ook in voor eerlijke en gelijke behandeling van patiënten en verbetering van hun rechtspositie. Er waren ook professionals die hun zorgen uitten, zoals Kees Trimbos, Frank van Ree en Carel Muller. Deze psychiaters vonden dat de zorg ingrijpend moest veranderen. Al dit protest en actievoeren heeft ertoe geleid dat men niet meer om de patiënt heen kan. De patiënt, die beslist mee en zit voortaan óók aan tafel.