Vergeten slachtoffers en verborgen helden van de zorg in WOII
Museum van de Geest | Haarlem presenteert Who Cares?, een tentoonstelling over de geschiedenis van de zorg in de Tweede Wereldoorlog. Met uniek historisch beeldmateriaal en kunst vertellen we het verhaal van vergeten slachtoffers en verborgen helden binnen de psychiatrie en verstandelijke gehandicaptenzorg tijdens de oorlog. Ter gelegenheid van 80 jaar vrijheid heeft het museum de tentoonstelling verrijkt met de Route naar Vrijheid. Hierin ervaart de bezoeker dat vrijheid begint met een open geest.
In Who Cares? vertellen we het verhaal van vergeten slachtoffers en verborgen helden binnen de psychiatrie en verstandelijke gehandicaptenzorg tijdens de oorlog. De verhalen gaan over wanhoop, veerkracht, angst en volharding. Naast de vergeten slachtoffers en verborgen helden staat de zorg in ons land tijdens die donkere jaren centraal. Hoe sterk was deze zorg? Bezweek die onder de druk of wist het gruwelijkheden te voorkomen? Wat betekende de oorlog voor patiënten en hulpverleners?
Met uniek beeldmateriaal van ingrijpende evacuaties en persoonlijke getuigenissen vertelt Who Cares? verhalen die gaan over wanhoop, veerkracht, angst en volharding. Deze verhalen verdienen een permanente plek in ons collectieve geheugen, we mogen ze niet vergeten. Want nog steeds worden in tijden van crisis kwetsbare mensen vaak het hardst geraakt en over het hoofd gezien.
Ter gelegenheid van 80 jaar vrijheid kun je de speciale Route naar Vrijheid volgen door het museum. In elke zaal nodigt een kunstwerk je uit om na te denken over wat vrijheid betekent. Is vrijheid voor iedereen hetzelfde? Kun je vrijheid nemen of is het iets dat je alleen kunt geven? Hoe erg is het als we er verschillend over denken? Vrijheid laat zich lastig in een hokje plaatsen. Daarom nodigen we je aan het einde van de route uit om de Universele Verklaring van de Open Geest te ondertekenen. Want vrijheid begint met een open geest.
Het bijzondere historische verhaal wordt in gekleurd met unieke outsider art ter nagedachtenis aan de Duitse kunstenaars, de eerste slachtoffers van het nazi-bewind, het Waarheidsfestival van Willem van Genk en werken uit de Collectie de Stadshof.
Schrijver en programmamaker Splinter Chabot neemt je via de audiotour mee door deze indrukwekkende geschiedenis en deelt wat hem raakt in het heden en verleden. Speciaal voor jongeren tot 27 jaar is de Boekendubbelganger in oorlogstijd ontwikkeld.
Als bezoeker kun je op een aantal plekken de tijd nemen bij persoonlijke verhalen van mensen in de oorlog. Daarvoor staan in de tentoonstelling bijzondere stoelen ‘met de ziel van de maker’, gemaakt in de houtwerkplaats van zorginstelling Cordaan.
In samenwerking met het Noord-Hollands Archief is een bijzondere bruikleen tot stand gekomen. We laten documenten en foto’s zien van de ‘Stichting Volksherstel Haarlem’, een organisatie die voortkwam uit het maatschappelijk steunwerk in de hongerwinter. Direct na de bevrijding staat deze stichting in de startblokken om de oorlogsslachtoffers en bevolking te voorzien van informatie en levensmiddelen. Maar ook helpt het bijvoorbeeld met de medische keuring van de mensen die na de bevrijding terugkeren naar Haarlem.
Ook het Noord-Hollands Archief besteedt aandacht aan 80 jaar vrijheid. Vanaf 22 april 2025 is daar de tentoonstelling Bevrijd! En nu? Het eerste jaar na de oorlog te zien. Brieven, foto’s, rapporten en formulieren uit 1945 en 1946 geven een ongekend inkijkje in de chaotische overgangsperiode naar vrede en vrijheid.
Met haar kunstwerken over de Eerste en Tweede Wereldoorlog wil Wies Janssen (1954, België) het verdriet uit die periode onuitwisbaar maken. Vooral voor de velen die zwaar hebben geleden tijdens deze gruwelijke periode.
Willem van Genk (1927-2005) wordt gezien als de beroemdste outsider-kunstenaar die Nederland heeft voortgebracht. Wat Berlage is voor de architectuur en Sandberg voor de museumwereld, is Van Genk voor deze steeds bekendere kunstvorm.
Bekijk hier de gerelateerde kunstwerken
