Anton Heyboer

Anton Heyboer (Sabang, 9 februari 1924 – Den Ilp, 9 april 2005) was beeldhouwer, fotograaf, graficus, etser, collagist, schilder en tekenaar. Zijn werk was verbonden met zijn manier van leven.

Kunstenaar Anton Heyboer heeft zich nooit kunnen en willen aanpassen aan normale menselijke verhoudingen. Dat was de onontkoombare essentie van zijn bestaan. Hij leefde doelbewust als een ‘onaangepast, nog ongevormd kind’. In 1951 legt hij tijdens zijn opname in PZ Santpoort de basis voor zijn ‘systeem’, een door hem zelf gecreëerd universum, dat de basis vormde voor zijn latere werk en dat hij in de praktijk bracht samen met zijn vijf bruiden Maria, Lotti, Marike, Joke en Petra in hun nederzetting in Den Ilp.

Hij besloot tijdens zijn opname dat hij, wilde hij ‘buiten’ kunnen leven, zijn eigen werkelijkheid moest scheppen. Zonder zijn systeem zouden zijn psychoses hem te veel worden. Het was zijn manier om zich te beschermen tegen de bedreigingen, zoals zijn ouderlijk huis, de maatschappij en zijn kampervaringen tijdens de oorlog. De zelfgemaakte hutten, boten, en eigen kale omgevingen die hij om zich heen creëerde, hadden voor hem die beschermende functie.

Kort na zijn vertrek uit Santpoort werkte hij aan zijn boek met als aanhef ‘Dit boek heet verdediging van het onvolgroeide’. Hierin ontwikkelde hij de mythe waarmee hij zijn leven een zinvolle structuur kon geven. En hoe hij dit beeldend kenbaar kon maken. Centraal in dit beeldsysteem staat een meetkundige formule, een teken waarmee Heyboer zichzelf opnieuw had uitgerekend.

Zijn prenten vonden gretig aftrek bij verzamelaars en musea. Door zijn succes zagen steeds meer mensen hem niet als gek, maar als kunstenaar en werd zijn vreemde gedrag getolereerd. Maar de roem stond zijn eigen vrijheid in de weg. En zonder vrijheid kon hij niet werken. En zonder te werken kon hij niet leven. Heyboer begon zijn werk, waar veel geld voor werd betaald, over te schilderen. Zo vernietigde hij zijn roem om weer vrij te kunnen zijn.

Veel van zijn werk is aangekocht door internationaal bekende musea, zoals Museum of Modern Art (MoMA) in New York, Kunstmuseum in Den Haag, Stedelijk Museum Amsterdam, Museum van Bommel en van Dam in Venlo, SFMoMA in San Francisco, The New Orleans Museum of Art, Museum of Fine Arts in Boston, British Museum en Tate Gallery in Londen, Haifa Museum of Art in Israel, MuHKA in Antwerpen, Ohara Museum of Art in Japan. In 2002 werd Heyboer benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.