Look down | Essam Zaki

Essam Zaki

Kunstenaar

Look Down
Essam Zaki
Installatie, 2020, Museum van de Geest

Over dit werk

De Iraakse kunstenaar Essam Zaki (1970) is geïnspireerd door zijn sjiitische achtergrond. Het idee voor zijn werk Look Down (2020) begon bij een islamitisch ritueel, waarbij gelovigen hulp vragen en bidden door hun gedachten op wit papier te projecteren. Dat papier laten zij dichtgevouwen bij een mausoleum achter.

Essam Zaki over Look Down: “In een hechte gemeenschap is het soms lastig om je gedachten te delen en je wensen te uiten. Door de sterke gedragscodes heersen taboe en schaamte, vooral voor vrouwen. Met wie deel je dan je geheimen en dromen? Wie vertrouw je dat toe? Een heilige die niet meer leeft is een veilige contactpersoon en wie weet, kan hij (vaak man) een wonder voor je verrichten, want hij is machtig en in het bezit van mysterieuze krachten. Zo dacht ook mijn moeder.”

Hij die zijn woede kan beheersen

Als kind ging Zaki iedere vrijdag met zijn moeder op bedevaart naar een mausoleum in een buitenwijk in Bagdad. Daar bevindt zich het graf van Imam Musa, bekend als El Kadhem (hij die zijn woede kan beheersen), de zevende nazaat van de profeet.

Blijf op de hoogte

Abonneer je op onze nieuwsbrief

Zaki: “Het bezoeken van een graf van een heilige is een ritueel bij de sjiieten binnen het islamitische geloof. Vooral vrouwen hechten aan dit ritueel, omdat het werkt als een soort therapie. Je spreekt in gedachte je wens uit, schrijft het op een wit papier, vouwt het op en gooit het door de openingen van het gouden raster naar het graf. Of je deelt je geheimen al fluisterend met de heilige, waarbij je hem ook kunt vragen om genezing.”

Als kind zag Zaki zijn moeder iedere week weer een wit papier uit haar tas halen. Zachtjes prevelde zij iets tegen het onbeschreven papier, vouwde het op en stopte het door het raster heen zodat het op het graf belandde. Zaki: “Ik was klein, ik klom tegen de zijkant van het graf en keek via de openingen van het gouden raster naar binnen. Naast veel witte papiertjes lag er ook geld en lagen er groene reepjes stof. Het was zo mysterieus en het maakte me intens nieuwsgierig naar de verhalen.”

Wat hield zijn moeder bezig? Wat zou ze daar gepreveld hebben? Zou zij ziek zijn? Zou zij verliefd zijn? Is zij boos, of verdrietig? Wat zijn haar geheimen? Is haar wens vervuld, heeft zij antwoorden op haar vragen gekregen of verstenen en verstommen alle papiertjes daarbinnen? Zaki: “Weet Imam Musa wie mijn moeder is? Herkent hij haar elke week tussen al die vrouwen die om hem heen staan te prevelen?”

Museum van de Geest _ Dolhuys, Look Down door Essam Zaki (1970)

Linnenkamer

Look Down is te zien in de voormalige linnenkamer van Museum van de Geest | Haarlem. Op een plattegrond van het Stads Armen- en Ziekenhuis uit 1856 werd deze ruimte ook wel knechtenkamer genoemd.

De linnenkasten stammen uit 1927, toen het pand tijdens een grote verbouwing werd ingericht als het Haarlems Tehuis voor ouden van dagen.

De kelder onder deze ruimte was de voorraadkamer. Met een pekelbad om voedingswaar te pekelen en zo lang te kunnen bewaren. Dit is de koelste ruimte van al mijn ruimtes, wat bij het gebrek aan een koelkast goed van pas kwam.

Lees hier meer over de geschiedenis van het voormalige Dolhuys.