Hoe maken we op school mentale gezondheid bespreekbaar?

Museum van de Geest werkt met steun van de gemeente Haarlem aan het meerjarige project Boegbeeld, dat invulling geeft aan het gemeentelijke Cultuurplan. Doel van het project is het verbinden van zorg en kunst, in de vorm van verschillende deelprojecten. Met het NOVA college in Haarlem, afdeling Care, gaven we invulling aan de vraag: hoe kunnen we op school mentale gezondheid onder de aandacht (blijven) brengen? En hoe pak je dat als organisatie aan?

Tijdens de coronapandemie werkte het NOVA college mee aan een project van GGD Kennemerland, in samenwerking met 113 en Museum van de Geest, om gedachten aan suïcide op school bespreekbaar te maken: Word Up. Dit was de aanleiding voor het Nova college en de GGD om het Museum van de Geest te vragen wat de mogelijkheden waren voor een vervolg.

De vraag kreeg een bredere insteek: hoe maken we op school mentale gezondheid bespreekbaar? De uitdrukkelijke wens was om hierbij de visie van studenten mee te nemen. Dit werd gegoten in een pilot voor het Nova College.

Blijf op de hoogte

Abonneer je op onze nieuwsbrief

Nova College over Word Up:

De mentale gezondheid van jongeren staat onder grote druk. Uit de landelijke jeugdmonitor blijkt dat veel jongeren worstelen met sombere gevoelens of suïcide. Praten over hoe het echt met je gaat, helemaal als het gaat over negatieve gedachten, vinden veel jongeren enorm lastig.

Daarom hebben de GGD Kennemerland en Museum van de Geest hun handen ineen geslagen jonge mensen aan de praat te krijgen over hun (sombere) gevoelens door middel van kunstinterventies.

Tijdens de workshops die in het kader van Word Up plaatsvonden, kwam naar voren dat studenten zelf een duidelijke visie hebben als het gaat over het bespreekbaar maken van donkere gevoelens. Echter, voelden zij zich niet altijd gehoord.

Duidelijke visie

Voor de pilot in het kader van Boegbeeld was dan ook het doel om de visie van leerlingen leidend te laten zijn. In overleg met de afdeling Care van het Nova College werd bij leerlingen de vraag geverifieerd; wat is precies de behoefte? Het uitgangspunt werd aangepast: hoe zorgen we ervoor dat de leerlingen op een veilige manier hun visie hierop kunnen uiten.

Tip bij de start van het project: verifieer de vraag bij de opdrachtgever, maar betrek daarbij ook de doelgroep. Wat is de vraag achter de vraag, komt de behoefte/vraag van de opdrachtgever overeen met die van de doelgroep? Hoe komt dat samen? Herformuleer de oorspronkelijk vraag.

Hoe maken we hier kunst en cultuur van?

De opdracht voor het Museum van de Geest was duidelijk: hoe kunnen wij met kunst en cultuur deze vraag beantwoorden. Hoe maken we hier kunst van, hoe ziet dat eruit? Het Museum van de Geest heeft een groot netwerk van kunstenaars en professionals.

Illustrator Deborah van der Schaaf werd gevraagd mee te denken. Zij ontwierp bij het Museum van de Geest de Toekomstwand, waar museumbezoekers hun visie kunnen geven over de zorg in de toekomst. Van der Schaaf ontwierp voor het Nova College een nieuwe Toekomstwand, waar studenten worden gevraagd hun visie te delen en achter te laten. Hoe maken we op onze school mentale gezondheid bespreekbaar?

Studenten dachten actief mee over hoe de Toekomstwand eruit moest zien en welke vragen moesten worden gesteld. Ze bepaalden onder andere de thema’s: educatie, diversiteit, veiligheid en natuurlijk kunst en cultuur. Het Nova College, afdeling Care, bleef betrokken en maakte ruimte op school om de Toekomstwand te kunnen plaatsen.

Invloed uitoefenen

Bij het betrekken van kunstenaars en /of professionals is er meer nodig dan alleen duidelijkheid over welke vraag moet worden beantwoord. Het proces voor het maken van een nieuw product of kunstwerk is net zo belangrijk. Het betrekken van de doelgroep is onmisbaar, maar kost wel tijd. Niet iedere professional vindt het prettig om op deze manier te werken, want andere (niet professionals) mogen/moeten invloed uitoefenen op het eindproduct en hebben medezeggenschap. Bespreek dit vooraf om teleurstelling te voorkomen.

Lanceren en betrekken

De lancering van de Toekomstwand was de start van de landelijke Week van de Mentale Gezondheid in 2022. Tijdens deze kick-off waren alle studenten aanwezig, net als de GGD en medewerkers van het Museum van de Geest. De studenten onthulden de wand en nodigden andere studenten uit om vooral de wand te bekijken maar ook om de ‘wolken’ in te vullen. Diezelfde dag merkte de schoolleiding al op dat er al ‘wolkjes’ werden ingevuld en opgehangen door diverse leerlingen.

In de periode die volgde, zijn de ingevulde wolkjes onder andere als aanleiding gebruikt voor gesprekken in de klas. Niet alleen leerkrachten zagen de opmerkingen die gemaakt werden door leerlingen op de Toekomstwand als aanleiding om in gesprek te gaan, in de mentoruren waren het ook de leerlingen zelf die een gesprek startten.

Intern is deze pilot dan ook zeer positief ontvangen, door zowel studenten, leerkrachten en de schoolleiding. En ook andere scholen waren enthousiast en benaderden het Museum van de Geest met de vraag of zij ook zo’n Toekomstwand kunnen bestellen. Daarnaast heeft de regionale media een aantal keer aandacht besteedt aan deze pilot.

In totaal zijn er op de Toekomstwand vele wolkjes ingevuld. Een lijst met de teksten die zijn opgeschreven is hier te downloaden.

Tip: Voor de onthulling/kick-off van het project is het slim om een gezamenlijk haakje te vinden. Door de Toekomstwand in de Week van de Mentale Gezondheid te onthullen, heeft de GGD, het Museum van de Geest én het Nova college aandacht gekregen van verschillende media.

Tip: Zorg voor een goede evaluatie. Is de opdrachtgever tevreden? Zijn de studenten tevreden? Zijn de doelen behaald?