Louis Wain (1860-1939): veelzijdig illustrator met grote liefde voor dieren. Zijn unieke, expressieve, kleurrijke portretten van katten werden overal ter wereld bewonderd en maakten hem tot een van de bekendste kunstenaars van zijn tijd. Wie was hij?
Louis William Wain werd in Londen geboren op 5 augustus 1860. Zijn vader William Matthew was handelsreiziger in textiel, zijn moeder Felicia Marie ontwierp patronen voor kerkelijke stoffen en tapijt in Turkse stijl. Louis had vijf jongere zusjes. Hij was een excentriek en verlegen kind. Op school werd hij gepest vanwege zijn hazenlip; hij was dan ook een frequent spijbelaar.
Vanaf 1880, het jaar waarin zijn vader overleed, bezocht Louis de West London School of Art. Ook hier was hij niet gelukkig: de school was geen plek voor vrije expressie maar een plek waar het vak werd onderwezen. Als freelancer stuurde hij regelmatig tekeningen naar kranten en tijdschriften, aanvankelijk zonder succes.
Hij verliet de West London School of Art zodra hij kon gaan werken als illustrator bij het weekblad The Illustrated Sporting and Dramatic News. Hij tekende hier voornamelijk scènes uit honden- en landbouwshows.
Peter de kat
In 1884 trouwde Louis met de 17 jaar oudere Emily Richardson. Zij overleed 3 jaar later aan borstkanker. Louis zocht troost in het eindeloos tekenen van zijn eerste kat Peter. Later beweerde Louis dat zijn kat Peter beslissend was geweest voor zijn latere carrière.
Vanaf de jaren 90 van de 19e eeuw werd in zijn werk een kentering zichtbaar: de katten van Louis kregen menselijke trekken en hielden zich bezig met golf spelen, zwemmen, champagne drinken en kerstliedjes zingen. Zijn werk – gekenmerkt door vrolijkheid, humor en fantasie – werd steeds populairder. Rond de eeuwwisseling was hij uitgegroeid tot een wereldberoemd kunstenaar.
Vanaf 1901 begon hij ook volledige boeken te illustreren: dat werden er in totaal circa 200, uitgebracht door 40 uitgevers. Daarnaast nam het gebruik van ansichtkaarten een hoge vlucht. Tijdens zijn leven waren er meer dan 1000 ontwerpen van zijn hand in omloop, ook in Europa en in Amerika. Vanaf circa 1902/1903 werden veel van zijn ontwerpen door bedrijven gebruikt voor commerciële doeleinden. Louis had weinig op met het bewaken van zijn zakelijke belangen; hij kwam zelden in actie bij schending van zijn auteursrecht. Ondanks zijn populariteit had Louis dan ook vaak financiële problemen.
Vanaf 1922/1923 trok Louis zich steeds meer terug in zijn eigen wereld, waar angsten en waanideeën heersten. In 1924 werd hij krankzinnig verklaard en opgenomen op de ‘pauperafdeling’ van het Springfield Hospital. In zijn opnamepapieren stond genoteerd: “Een man met een groot aantal excentriciteiten, bezeten van veel, behoorlijk fantastische illusies”. Dankzij een geldinzamelingsactie kon hij als privépatiënt worden overgebracht naar het Bethlem Hospital.
Werken in vrijheid
Bevrijd van de druk van productiedeadlines, redactionele ingrepen en restrictieve opdrachten leefde Louis zich in deze jaren uit in zijn artistieke werk. Een beroemd verhaal uit die tijd: “Een bezoeker op zijn afdeling kwam ‘een rustig mannetje tegen dat katten aan het tekenen was’ en riep uit: ‘Goede heer, man, jij tekent net als Louis Wain!’ Waarop de man antwoordde: ‘Ik ben Louis Wain.’ ‘Dat ben je echt niet!’ zei zijn gesprekspartner opgewekt. ‘Maar ik ben het toch’, zei de kunstenaar, en hij was het ook.”
Een compleet nieuwe wereld openbaarde zich, vol kleur en levendigheid. Zijn dieren werden onderdeel van minutieus geschilderde landschappen en fantastisch gedecoreerde achtergronden. De patronen die hij gebruikte, doen denken aan borduurwerk. Inspiratie uit zijn jeugd – via de werkzaamheden van beide ouders – is niet onwaarschijnlijk. Ook de invloed van de beperkte keuze in beschikbaar teken- en schildermateriaal is zichtbaar in zijn werk van deze periode.
In 1930 werd Louis overgeplaatst naar het Napsbury Hospital, een nieuw psychiatrisch ziekenhuis met prachtige tuinen voor de patiënten. Louis maakte hier vooral tekeningen van planten en dieren. Veel van de werken uit deze periode zijn tot aan de rand toe bedekt met ingewikkelde details. Ook experimenteerde hij verder met kleuren en patronen.
Zijn mentale achteruitgang is niet aanwijsbaar in zijn werk; wel zijn verschillende niveaus van abstractie te onderscheiden. Of er een direct verband is met zijn ziekteverloop, is niet met zekerheid te zeggen. Zeker is wel dat enkele van zijn meest bijzondere werken in deze laatste periode zijn gemaakt.
Louis stierf op 4 juli 1939, 78 jaar oud. De Daily Mirror schreef: “De grijze katten, de witte katten, de gestreepte katten en de rode katten zijn vandaag in rouw, maar alleen de zwarte katten dragen de ware kleur van hun verdriet op hun vacht.”
