Haarlem
Epic of the Mind | Laurence Aëgerter
In 2023 en 2024 toonde het Museum van de Geest in Haarlem het wandkleed Epic of Mind, onderdeel van de solotentoonstelling ‘Epos van de Geest’ van Laurence Aëgerter.
Tijdens de looptijd van de tentoonstelling is het wandkleed in delen worden getoond.
Het werk toonde elke keer zes meter van het in totaal 38,5 meter lange werk, dat een kruisbestuiving is tussen kunst en zorg. In het wandkleed zijn talloze verwijzingen naar de historische collectie van Museum van de Geest terug te vinden. Deze objecten zijn ook onderdeel van de tentoonstelling. Epic of Mind biedt een uniek inkijkje in de gedocumenteerde zorggeschiedenis van Nederland en Europa.
Abstracte landschappen
Het indrukwekkende werk, van maar liefst 38,5 meter breed en 3 meter hoog, is een eerbetoon aan de wonderbaarlijke menselijke geest met zijn rijkdom aan verbeeldingen en zijn kwetsbaarheid. Als een modern tapijt van Bayeux neemt het werk je mee op een ontdekkingsreis. Aëgerter: “Deze reis is een verbeelding van de geest als uit een droom, die zich ontvouwt tegen een achtergrond van abstracte landschappen die in elkaar overvloeien, nu eens sereen dan weer dramatisch of extatisch”.
De inspiratie voor deze landschappen komt voort uit de Pietra Paesina. Deze typische landschapsstenen van compacte kalksteen en klei zijn zo’n 50 miljoen jaar geleden ontstaan in Toscane. De landschappen die in de binnenkant van deze stenen te zien zijn, lijken door een getalenteerd schilder te zijn gemaakt, maar zijn volkomen natuurlijk: ontstaan door een chemische reactie. Door dit proces ontstaan er verrassende landschappen die lijken op stormachtige zeeën, imposante rotsformaties, onheilspellende vulkanen of verwoeste steden.
Aëgerter: “Voor mij staat dit deel van het wandkleed voor melkachtige wateren, stilte, dauw, in een broei- en twijfelzone. Niets roert zich, behalve de drijvende draden in de lucht, die mij doen denken aan littekens”.
De geest op een kier
Ook is in dit derde deel van het wandkleed een tekening van een deur verwerkt, op een kier, als een uitnodiging. Een visuele metafoor voor het belang om ‘de geest als een deur op een kiertje zetten’, in plaats van de deur gesloten te houden. Door de geest open te stellen, krijgen inclusie en het erkennen van diversiteit de ruimte, in plaats van mensen uit te sluiten of buiten te sluiten. Laat je de deur op een kier staan, dan stellen we ons tevens open voor een connectie met een ander.
Rorschachtest
Op het wandkleed, zwevend tussen wolken, zijn dansende figuren te zien. Dit zijn de contouren van een Rorschachtest. De Rorschachtest of Rorschach-inktvlekkenmethode (RIM) is een psychologische test die door Hermann Rorschach geïntroduceerd werd in 1921. In deze test worden tien kaarten met een abstracte afbeelding van inktvlekken getoond, waar de kijker interpretaties en gevoelens op projecteert. Bekijk in de tentoonstelling een aantal originele afbeeldingen van de Rorschachtest, uit de historische collectie van Museum van de Geest.
Hokjesdenken
Aëgerter: “De kleurblokken met + en x refereren aan een rationele en analytische benadering van de wereld. Positief en negatief, schijn en zijn in een uitwisselbare volgorde. De geest construeert voortdurend, te pas en te onpas”.
Terugblik: deel 2
Deel 2: Psychologische tests
In haar wandkleed verwijst Laurence Aëgerter naar meerdere collectiestukken van Museum van de Geest. In het tweede deel is een inktvlek naar voorbeeld van de zogeheten ‘Zulliger test’ (of ‘Z-test’) te zien, ooit bedacht door de Zwitserse psychiater Hans Zulliger (1893-1965). Zulliger was een leerling van de bekende Zwitserse psychiater Hermann Rorschach, die in 1921 de bekende psychologische ‘inktvlekkenmethode’, ofwel de ‘rorschachtest’, introduceerde. Gedurende de Tweede Wereldoorlog voerde Zulliger zijn variant van de inktvlekkenmethode uit.
Zowel in de test van Zulliger als in die van Rorschach staan interpretaties van inktvlekken centraal. Aan de hand van de betekenissen die hun testpersonen gaven aan die inktvlekken, probeerden de psychiaters karaktertrekken van de testpersonen bloot te leggen. De vormen van inkt werden gemaakt door het papier waarop een inktvlek stond dubbel te vouwen, zodat er een symmetrische afbeelding op beide kanten van het vel kwam te staan. Zo ontstonden er verschillende kaarten met inktvormen die tijdens de psychologische testen geïnterpreteerd werden door proefpersonen.
De Z-test komt overeen met de Rorschachtest, maar is te zien als een eenvoudige of verkorte versie daarvan. Rorschach focuste zich meer op psychiatrische patiënten, Zulliger voerde zijn tests vooral uit onder gerekruteerden van het Zwitserse leger tijdens de Tweede Wereldoorlog. De interpretatie die de militair in spe gaf bij de inktvlekken, was een afspiegeling van zijn karakter; zo kon de psychiater bepalen welke militaire functie de gerekruteerde kreeg in de oorlog. Kunstenaar Laurence Aëgerter ziet in de inktvlek afgebeeld op haar wandkleed twee vechtende bijen. Wat zie jij, en wat zou dit kunnen betekenen?
Terugblik: deel 1
