Het Dolhuys, nationaal museum van de psychiatrie in Haarlem, presenteert in het voorjaar van 2012 ‘Japan Inside Out’, een tentoonstelling waarin tientallen Japanse kunstenaars hun werk laten zien. Het gaat om ‘Outsider Art’: kunst gemaakt door mensen die niet zijn opgeleid tot kunstenaar, maar wel zeer bijzondere werken maken. De deelnemers aan deze tentoonstelling hebben een psychiatrische aandoening of een verstandelijke handicap. Hans Looijen, directeur van museum Het Dolhuys: ,,De esthetische schoonheid van deze kunstwerken is uniek. De tentoonstelling laat een geheel nieuwe kant van Japan zien.’’
Waarom kiest museum Het Dolhuys voor Japanse Outsider kunst?
,,Het gaat om prachtige, zeer bijzondere kunstwerken van tientallen kunstenaars. Japan is een land waar schoonheid centraal staat en dat zie je in deze tentoonstelling. Tegelijkertijd heerst in de Japanse cultuur nog een enorm taboe op psychiatrie: gekte is eng. Mensen met een psychiatrische aandoening worden vaak nog letterlijk binnen gehouden. Door middel van hun kunstwerken treden zij nu naar buiten.’’
De kunstwerken zijn gemaakt door psychiatrische patiënten of verstandelijk gehandicapten. Wat is typerend voor hun werk?
,,De kunstwerken laten de innerlijke wereld van de makers zien. Zo is er een vrouw die elke dag een tekening van haar moeder maakt; ze verlangt enorm naar haar. Dat vind ik vertederend; bovendien zijn de tekeningen erg mooi. Weer een andere kunstenaar tekent uit zijn hoofd film-posters; die zijn esthetisch ook zeer bijzonder.
De kunstwerken stralen een hang naar perfectie uit. Zo zijn er aardewerken beelden die er uit zien als vriendelijke monsters met tientallen kleine stekeltjes. Op een ongekende, minutieuze manier gemaakt! Dat geldt eigenlijk voor alle werken: ook al heeft een Japanner bij wijze van spreken al 80 aardewerken kommetjes gebakken, de 81e moet minstens zo mooi, het liefst nog mooier zijn.’’
Wat krijgt de bezoeker nog meer te zien?
,,Van alle kunstenaars komen er biografieën: op foto’s en films kan je zien hoe ze werken en leven. Ik ben zelf voor deze tentoonstelling naar Japan geweest en heb diverse instellingen bezocht. Mensen met het Syndroom van Down, psychiatrische patiënten of mensen met een burn-out: ze wonen allemaal in dezelfde instelling, er zijn geen aparte psychiatrische ziekenhuizen, zoals in Nederland.’’
Wat betekent het voor de Japanse kunstenaars om in Nederland te exposeren?
,,Voor de kunstenaars en hun families is dit een enorme erkenning. Je moet je voorstellen dat er in Japan een neiging tot wegstoppen bestaat van alles dat afwijkt van de norm. Op psychiatrie heerst een enorm taboe. Inmiddels zie je wel mensen in een rolstoel op straat, maar een aantal jaren geleden was dat echt ondenkbaar. Bovendien kosten kinderen die gehandicapt zijn of een psychiatrische aandoening hebben, de families alleen maar geld. Nu gaan hun werken naar het buitenland, ze exposeren. In Amerika hebben sommige kunstwerken al duizenden dollars opgebracht. Dat is natuurlijk geweldig!’’
Wat kan de bezoeker leren van deze tentoonstelling?
,,Naast de schoonheid van de kunst ben ik enorm getroffen door de manier van werken in de instellingen. De Japanse outsiderkunstenaars worden met veel geduld en aandacht begeleid. Het verpleegkundig personeel is speciaal getraind om outsiderkunst te herkennen. Dat zijn mooie dingen. Het zou fantastisch zijn als we dat in Nederlandse instellingen ook zouden doen.’’
‘Japan Inside Out’, tentoonstelling van Japanse outsiderkunstenaars, te zien in Het Dolhuys, nationaal museum van de psychiatrie in Haarlem. Van begin april tot eind augustus 2012.
